شهر فرنگی اومده
چی گفتی دختر خانم ؟ " زمینه ی فرهنگی ِ تظاهرات مادر بزرگ ها " تو از من ِ زوار در فته ی شهر فرنگی می خواهی چیزی رو بگم که معلمت باید به آن پاسخ می گفت ! این سئوال امتحانی ات بوده ؟ بگذار بی تعارف بگم که برای من خیلی دشواره که جواب این سئوالت را بدم؛ الان که همکلاسی ها یت هم اومدند و جمع شدند به گرد ِ این دستگاه شهر فرنگی ، دیگه نمی تونم شانه خالی کنم ؛ شاید بتونم این زمینه رو با " تعزیه و تعزیه خوانی " یک جوری ربط بدم . شواهد بر نقش زنان در تظاهرات خیلی زیاده ، و بیشتر آنچه برایمان امروزه مانده ، گزارشها و نوشته های بیگانگا ن ، بویژه در زمان ِ قاجاریه است . اوه خدای من خیلی یادداشت داره جلوی من باز میشه . نمیدونم حوصله میکنید که من از روی نوشته ها بگم ، هر وقت خسته شدید ، از جلوی دستگاه شهر فرنگم بلند بشید و بقیه اش را می گذاریم برای بعد . فکر کنم اگر چکیده ی این مطالب رو درهفت پرده بگم ، بد نباشه .
شهر شهر فرنگه و همه اش رنگ برنگه . چشم و دلتو بده بمن و حوا ستوخوب جمع کن که دارم چی میگم .
...
شاید بد نباشه که اول یادآوری کنم که تعزیه چیه . با با جون ، این مراسم ، بازسازی واقعه ی غم انگیزی بود که در کربلا رخ داد ؛ - وقتی که نوه ی پیامبر ، " امام حسین (ع) " ، در مبارزه بر ضد لشگر یزید ، که مقام او را غصب کرده بود ، در راه بر قراری عدالت ، شهید شد -.
اجرای آئین های عاشورا ، در اواسط سده هجدهم میلادی پدید آمد . در زمان فتحعلیشاه قاجار در سده ی نوزدهم ، تعزیه از صورت سیار بودن و محلی بودن خارج شد ، و برای اجرا ، مکانی خاص به نام " تکیه " یا " حسینیه " یافت .
شاید بد نباشه که بگم ، برخی می گویند که فرهنگ روسیه در شکل گیری و رشد تعزیه ، تاثیر گذار بود . " پترسون" میگه که تاریخ قدیمی ترین نمونه از تئاتر هایی که مخصوص تعزیه به وجود آمدند ، در دهه اول قرن نوزدهم ، در استان های روس بود . " محمد جعفر محجوب "( ادیب و پژوهشگر معاصر) نیز اشاره میکنه که تغییر و تحول دسته های عزاداری به بازی در تعزیه ، از اروپائیان گرفته شده و اولین تاثیرات در شمال ایران به وقوع پیوست .
اولین ساختمان دایمی برای تکیه به گفته ی " ماسه " ، در 1165خورشیدی در استر آباد( گرگان) ساخته شد . اهمیت تعزیه در نشان دادن قهرمانی و شجاعت زنان بود ؛ زنانی که به عنوان مادر ، خواهر و همسر احساسات و اراده ی خودشون رو برای مبارزه در خدمت قهرمانان مرد بیان می کردند . مثلا به این توجه کن : در تعزیه ای مادر قاسم با هیجان بسیار نزد امام حسین(ع) می رود و می پرسد که آیا اجازه می دهید که پسرش در جهاد شرکت کند ؟
تعزیه ، عمده پیشرفت خودشو مرهون حمایت سلطنتی و پشتیبانی اشراف بود ؛ این کار از دوره ی آقا محمد خان قاجار توسعه یافت و به تدریج علما با وجود تردید نسبت به ارزش دینی آن ، تشویق به حمایت از آن شدند.
در اوایل سلطنت فتحعلیشاه ، یکی از بزرگترین مجتهدان ِ آن زمان ، میرزا ابوالقاسم مشهور به فاضل قمی ، فتوایی صادر کرد مبنی بر اینکه شبیه خوانی حرام نیست .
در دوره محمد شاه ، تعزیه گسترش بیشتری یافت . حاج میرزا آقاسی ، صدراعظم مقتدر او، تکیه ی خود را داشت . بنا به فرمانی در دوره ی محمد شاه که بعدا ناصرالدین شاه نیز آن را تائید کرد ، تمام مالکان دهکده ی کوشک در نزدیکی شیراز ، باید برای تعزیه ی روستا ، به عنوان بخشی از تعهدات مالیاتی روستا ، پول بپردازند .
بزرگترین حامی تعزیه، ناصرالدین شاه بود ، که تکیه ای رسمی به نام " تکیه دولت "را در سال 1235 خورشیدی ، در پی تماشای اجرا یک نمایش در " آلبرت هال " لندن ، بنا کرد .- با گنجایش 20000 تا 30000 تن - . زنان در اجرای یکی از تعزیه ها نقش برجسته ای داشتند . تنها در دوره ی ناصرالدین شاه ، بیش از 50 تکیه در تهران بر پا بود .
بانیان تکیه ها تنها اشراف نبودند ، بلکه اعضای اصناف از جمله زرگران و یا جوامع شهرستانی مقیم تهران مانند آذربایجانی ها ، بر پا کننده ی تکیه بودند .
گاهی اوقات تعزیه فقط برای زنان اجرا می شد ؛ برای نمونه در خانه ی " قمرالسلطنه " ، همسر سپهسالار ، تماشاگران و به طور استثنایی تمام بازیگران زن بودند ، و ورود به تعزیه ی زنان ، برای مردان ممنوع بود ، و کسانی که آن را بر پا می کردند عنوان " ملا" را به دست می آوردند .
...
خب ؛ دیگه خسته شدم و تو اگر پاهات خواب نرفته و چمباتمه زدی و داری تماشا میکنی برای اینکه جوونی .
هفت پرده ای که گفتم را در شهرفرنگم خواهم گذاشت ، و اگر برات جالب بود ، و مادرت هم دهشاهی هفتگی ات رو فراموش نکرد و داد ،و تو هم " هل و گلاب " نخریدی ، برایت خواهم گفت . گرچه این هفت پرده برای شما خانم ها مجانی است .
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر