شهر ، شهر ِ فرنگه
از کتاب سفر نامه ی پولاک "ایران و
ایرانیان " . نوشته ی " یاکوب ادوارد پولاک "
- وین. فوریه 1865 میلادی -
...
"
ناصرالدین شاه که فعلا قدرت را در دست دارد از تیره ی قاجار ، پسر محمد شاه
، نوه عباس میرزا و نتیجه ی فتحعلی شاه است .
پدر وی محمد شاه مردی بود ضعیف و رنجور، که فقط یک بار با صدور فرمان قتل
صدراعظم خود ، "قائم مقام " خشونت و توحشی را که خاص قاجاریه است ، به
منصه ی ظهور رساند . وی که برای اداره امور مملکت توانایی نداشت ، کارِ مملکت داری
را به معلم ِ پیر خود " حاجی آقاسی
" که ملائی هفتا د ساله و از اهالی ماکو ، واقع در دامنه ی کوه آرارات بود سپرد
. حاجی آقاسی را موجودی برتر می شمرد، و خود را ناگزیر از اطاعت میل و اراده ی او
می پنداشت . وزیر، مرشد بود و مراد ، و شاه پیرو بود و مرید ." حاجی آقاسی
" که از کشورداری هیچ نمی دانست ولی در عوض ، به تمام زیرکی ها و دوز وکلکهای
...مجهز بود ، از ضعف و خشکه مقدسی شاه در کمال خوبی به نفع خود سود می جست . در
دوره ی زمانداریش کار سپاه کلا رو به زوال کذاشت . در حالی که خزانه ی سلطنتی و
ولایات کاملا در معرض غارت و چپا ول ِ همشهریان ماکوئیش قرار گرفت .
ماکوئی ها به قوانین پایبندی نداشتند ؛ به عنف به اندرون ها وارد می شدند و
پسری نبود که از شهوت رانی های آنان در امان مانده باشد . حتی امروز نیز قصه هایی
از خوشگذرانیها و عیش و عشرتهای " ایلخانی " پسر ِ زن او بر سرزبان هاست
که از شنیدن آنها ، موی بر اندام ِ آدمی راست می شود . وی که مردی رسوا و بد نام
بود ، در شهوترانی هیچ اندازه نمی شناخت . لشکری از خدمه ی بی ریش نگاه می داشت و
به زور و جبر به حرمسرای دیگران تجاوز می کرد .
...
شاهزاده " ناصرالدین" ، بزرگترین پسر" محمد شاه" در
سال 1830 میلادی از " مهد علیا " ، دخترِ یکی از سران طایفه ی قاجار به
نام " قاسم خان "، در یکی از ده های تبریز بدنیا آمد . شاه، مادرِ
ولیعهد را دوست نمی داشت ، و چون به نجواهای بد خواهان گوش فرا می داد، به عفت وی
بد گمان بود و می خواست پسر دومش " عباس میرزا "را که سخت مورد علاقه اش
بود به ولایت عهدی بر گزیند . بر خلاف نظر وی ، ماکویی ها نقشه می کشیدند که"
ایلخانی" مذکور را که از طرف مادر با قاجار ها نسبت داشت بر تخت سلطنت
بنشانند .در چنین اوضاع و احوالی می توان به خوبی پی برد که ،به شاهزاده"
ناصرالدین" ، پسرِ ارشد شاه از هر نظر بی اعتنایی می شد، و ابدا توجه زیادی
به رشد جسمی و تربیتی اش مبذول نمی گردید ؛ بسیار به ندرت به حضور پدر می رسید، و
از اطراف و جوانب به او اهانت و کم توجهی می شد، و " ایلخانی " و برادرش
نیز همواره به او پیشی داشتند . دیگر شگفت نیست که این طرز رفتار ، شاهزاده ی جوان
را سست و بی دست و پا ، نالان و مردم گریز کرده باشد .
ناصرالدین شاه هنوز تلخکامی دوران جوانی خود را
بیاد دارد ؛ روزی به درباریان، کاریکاتورِ پسر بچه ای را با مو های وز کرده و
ظاهری زشت و نتراشیده نشان داد، و از آنها خواست حدس بزنند این بچه کیست . هیچ کس
جرات اظهار عقیده ی خود را نداشت . سر انجام شاه گفت :
" در بچگی من به این شکل بودم " ؛ و
هنگامی که یکی از حاضران گفت :
" این چه حرفی است ! تو همیشه شاه بوده
ای" .
شاه در پاسخ گفت :
"البته من شاه بودم اما درست مانند شاهزاده
یوسف ! " – منظور یوسف شاهزاده ی تیره بخت هرات است که چندی پیش به دار
آویخته شده بود –
وی از پدرش و مرشد او حاجی آقاسی هیچ صحبت نمی
کند ؛ هرگز نشنیدم که نام آنها را بر زبا نش جاری شود .
...
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر